Selamlar! Bu yazı, Dune'a yeni başlamışlar olanlar için bir rehber niteliği taşımaktadır. Siz de bu evrene ilk adımınızı atmak istiyor fakat nereden başlayacağınızı bilmiyorsanız rehberden faydalanabilirsiniz. İyi okumalar!
Dune nedir?[]
Dune, Frank Herbert tarafından yazılmış tarihin en iyi kurgu evrenlerinden biridir. İçerdiği geniş konu yelpazesi ile insanlığın birçok noktasına değinmektedir. Temasını sadece bilimkurgu olarak kısıtlayamayacağımız bu seride siyaset, din, politika, insan ilişkileri, insan evrimi, teknoloji ve doğa gibi birçok temanın işlendiğini rahatlıkla görebilirsiniz. Edebi dili, anlatı unsurları ve yaşanan olaylar derken seriye kapılıp gitmemek elde değil. Serinin diğer içeriklere karşı bakışımı büyük ölçüde değiştirdiğini de söylemem gerekir. Umarım siz de bu evrende kendinizden bir parça bulursunuz.
Nereden başlamalıyım?[]
"Boş yapmayı bırak da asıl meseleye gel!" dediğinizi duyar gibiyim. Öncelikle şunu söylemeliyim ki Dune, çoğu kişinin sandığı gibi "şu sarı kitap evet, çöl olan" tek bir romandan ibaret değildir. Dune, Frank Herbert tarafından yazılmış 6 ana kitaba, bunlardan ilham alınarak David Lynch tarafından çekilmiş bir film uyarlamasına, ABD merkezli Sci-Fi Channel'da yayınlanmış iki adet mini diziye, çeşitli bilgisayar oyunlarına, Denis Villeneuve yönetmenliğindeki bir başka film uyarlamasına (evet, Timothée olan) ve bunların yanında yazarın oğlu Brian Herbert ve Kevin J. Anderson tarafından yazılmış diğer tanıtım ve devam serilerine de sahiptir. Peki tüm bunların neresinden başlamalıyız?
Aslını söylemek gerekirse seriye giriş yaparken pek fazla bir seçeneğiniz yok. Tek yapmanız gereken Dune adlı romanı alıp okumak. Kitabın Türkçe basımına buradan ulaşabilirsiniz. Aslında her şeyin bu kitap ile başlamasına rağmen serinin devam kitapları ile kıyasladığınızda "ben hiçbir şey okumamışım" dememek elde değil. Yanlış anlaşılmasın, kitaba kötü demiyorum. Sadece Frank Herbert'ın her bir kitap ile çıtayı daha da arttırdığını söylüyorum.
2021 yılında çıkan Dune filmine gelecek olursak, bu film bahsettiğim ilk kitabın yalnızca ilk yarısını (hatta daha da azını) içermektedir. Bu yüzden evrene film ile girmenizi tavsiye edemem. Kendi çapında her ne kadar muhteşem bir sinematografiye sahip olsa da kitap ile asla kıyaslanamaz. Bu sebepten ötürü size tavsiyem, ilk kitabı bitirdikten sonra filmi de tatmanız yönünde olacaktır. Yine de ilk kitabı okurken "Bu ne abi, üniversite tezi için araştırma mı yapıyorum?" diyebilirsiniz. Sadece böyle bir durumda kafanızda genel bir taslak oluşması adına filmi izledikten sonra kitabı okumayı deneyebilirsiniz ama dediğim gibi öncelikle kitabı okumak faydanıza...
Şimdi biraz ilk kitaptan, o her şeyi başlatan kitaptan bahsedelim. Merak etmeyin, spoiler yok. Hikayemiz Paul Atreides adındaki bir genç ile başlıyor. Soylu bir ailenin varisi olan bu çocuğun aile ilişkileri, anlam veremediği rüyalar, çeşitli yetenekleri derken Arrakis'e (halk arasındaki adı Dune olan gezegene) olan yolculuğunu okuyoruz. Tüm bu olaylar, günümüzden 20 bin yıl sonraki bir zamanda geçmektedir. İnsanlık uzaya yönelmiş, yapay zeka yok olmuş, çeşitli amaçlara hizmet eden farklı fraksiyonlar doğmuştur.
İlk kitapta daha çok "kahramanımızın hikayesi" olarak görünen tema, sonraki kitaplara geçildiğinde çok daha farklı yönlere doğru gidiyor. Hikayemiz genel itibariyle daha karanlık bir hal almaya başlıyor. Kademe kademe ilk kitaptakinden katlarca büyük bir evren ile tanışıyoruz. Bu yüzden şunu söylemeliyim ki bence serinin asıl başlangıç kitabı ikinci kitap olan Dune Mesihi'dir. Bu aşamadan itibaren insan evriminin derinliklerine iniyor ve farklı karakterler ile karşılaşıyoruz.
Seriyi bitirdim, şimdi?[]
Evet, hırslısın. Altı adet ana Dune kitabını bitirdiğinde büyük ihtimalle kafanda tonla soru işareti olacaktır. En azından bu rehberin amacı o sorunları gidermek değil fakat şunu söylemeliyim: Güç içinde! Zaten genel olarak tüm Dune serisine bakıldığında Frank Herbert'ın bizden istediği tek şey kafamızı çalıştırmamız. Altı kitap boyunca Herbert'ın fikirlerini okuyoruz, farklı karakterleri tanıyoruz, çeşitli eleştiriler görüyoruz (ki bunların çoğu insan ve devlet üzerine) fakat hiçbir zaman yazarımızın bize net olarak düşüncelerini belirttiğini veyahut uygun/gerekli bir devlet yapısının nasıl olması gerektiğini direkt olarak söylediğini göremiyoruz çünkü Frank Herbert bu çıkarımları kendimizin yapmamızı istiyor. Frank Herbert şayet vefat edişinden önce planladığı gibi son Dune kitabını yazabilseydi de benim görüşümce genel düşünce bakımından bir farklılık olmayacaktı. Elbette olay farklı bir sonuca varacaktı fakat fikir yaşamaya devam edecekti. Kısacası soru işaretlerimiz azalmayacaktı.
Pekala, her şey bitti mi sandın? İstersen devam edebiliriz. Altı romanı da okuduysan artık ana Dune kitaplarını bitirdin demektir. Buradan itibaren önereceğim her türlü içerik Genişletilmiş Dune'a dahildir. Yani başyazarımız Frank Herbert'ın ölümünün ardından evrenin devamlılığını sağlayan Brian Herbert ve Kevin J. Anderson'ın eserlerinden bahsedeceğiz. Kısacası Dune'a doyamadım diyorsan merak etme, okuyabileceğin 20 civarı içerik daha var fakat şu ana kadar bunlardan sadece 6 tanesi Türkçeye çevrilmiş durumda.
Orijinal seriyi bitirdikten sonra seçebileceğin birden fazla okuma sırası mevcuttur. Eğer "Ben ne yaşadım, yok mudur bunların devamı?" diyorsan söyleyeyim, evet serinin devamını konu alan iki adet kitap var. Frank Herbert'tan Dune 7 adına geriye kalan iki adet diskte bulunan bir buçuk sayfalık notlardan yola çıkılarak yazılan kitapların adları sırasıyla Hunters of Dune (2006) ve Sandworms of Dune'dur (2007).
Bunların haricinde öncelikli olarak önerebileceğim iki adet üçleme bulunmakta ki çevrilmiş olan 6 kitap da bu kitaplar oluyor. Bu iki üçlemenin hangisinden başlayacağınız tamamen size kalmış. Eğer "Beni bırak çölde gezeyim, Dük'ümü özledim ben." diyorsanız Hanedanlık Üçlemesi'ni, yok "Geçmişe gidip geleceği zamanlayalım!" (uhm, X-Men'di bu sanırım) diyorsanız da Cihat Üçlemesi'ni okuyabilirsiniz. Hanedanlık Üçlemesi, Paul Atreides'in doğumundan bir jenerasyon önce geçmekte ve genel olarak I. Leto Atreides'in hayatını anlatmaktadır. Cihat Üçlemesi ise Hanedanlık Üçlemesi'nin de öncesinde geçmekte ve Butleryan Cihadı'nı (düşünen makineler ile yapılan savaşı) konu almaktadır. Bunları da bitirdikten sonra... gel istersen rehberi sen yaz.
Benim bu rehberde anlatacaklarım genel hatları ile bunlardan ibaret. Aklınıza herhangi bir sorunun takılması durumunda mesaj duvarım veya Discord (Caglarefek#0007) üzerinden bana ulaşabilirsiniz. İyi okumalar!